De Sixtijnse kapel bezoeken? Tickets boeken + Hoe wachtrijen overslaan?
Eén van de grootste trekpleisters van Rome is te vinden in de kleine onafhankelijke stadstaat binnen de stad, het Vaticaan.
Naast de Sint-Pietersbasiliek en de Vaticaanse musea gelegen in het Apostolisch Paleis vind je hier één van de bekendste ruimtes ter wereld, de Cappella Sistina, ofwel de Sixtijnse Kapel. Deze kapel met beroemde schilderingen is dan ook zeker een bezoek waard, boek zeker je tickets hier vooraf, ... de wachtrijen zijn lang.
Koop je tickets Vaticaanstad online en sla de wachtrij over
Vaticaanstad, het Vaticaans museum, Sint-Pietersbasiliek of Sixtijnse Kapel zijn een must see. Maar je zal zien ... je bent er nooit alleen. Het is er zo druk dat wachtrijen oplopen tot meerdere uren. Via de website van GetYourGuide kan je online tickets boeken om wachtrijen over te slaan voor € 21, wist je dat je tot 24u op voor aankomst kan annuleren?
Graag op stap door Vaticaanstad met een digitale gids? Boek je Vaticaan Pas online € 54 (incl. entreekaartjes voor de Sint-Pieters Basiliek, Vaticaanse Musea en Sixtijnse kapel).
Hoe geld besparen in Rome? Koop dan een Rome stadspas, zo kan Sixtijnse Kapel, het Colosseum, en de St. Peter's Basiliek allemaal te samen boeken, gemakkelijk en in 1 combi. Bekijk hier het volledige aanbod .
Inhoud artikel
De bouw van de Sixtijnse Kapel
Nadat paus Nicolaas III in 1277 naast de oude Sint-Pietersbasiliek een kasteel van 2 verdiepingen liet bouwen als begin van het Apostolisch Paleis werd de pauselijke residentie meerdere malen uitgebreid en gerestaureerd. Pas in 1377 vestigde paus Gregorius XI zich definitief in dit paleis, en rond die tijd werd ook de Cappella Maggiore gebouwd, de Grote Kapel waarin grotere bijeenkomsten van het pauselijk hof werden gehouden.
Sixtus IV
Er was echter al een kleinere kapel die de paus en zijn gevolg meer gebruikte voor de aanbidding van God. Tegen de tijd dat paus Sixtus IV della Rovere benoemd werd in 1471 was de Cappella Maggiore al grotendeels geruïneerd, en Sixtus IV besloot de kapel te slopen en een nieuwe huiskapel aan het Apostolisch Paleis te bouwen, die later naar hem vernoemd werd.
- Tussen 1473 en 1481 bouwde Giovanni di Dolce de nieuwe kapel naar een ontwerp van de architect Baccio Pontelli, waarbij veelal de proporties van de vorige kapel gebruikt werden.
- Na de voltooiing van de kapel werd de binnenkant gedecoreerd met fresco’s door een aantal grote schilders, waaronder Sandro Botticelli (ook te zien in het Uffizi museum), Cosimo Roselli, Pietro Perugino en Domenico Ghirlandaio.
- Pietro Matteo d’Amelia versierde het plafond van de Cappella Sistina met een azuurblauwe hemel met gouden sterren.
- Uiteindelijk werd de kapel op 15 augustus 1483 tijdens de viering van de Maria Hemelvaart ingewijd, waarbij paus Sixtus IV zelf de mis opdroeg.
Michelangelo’s werk aan het plafond van de Sixtijnse Kapel
Paus Julius II, het neefje van voormalige paus Sixtus IV, was niet helemaal tevreden met de versiering van de Sixtijnse Kapel en wilde de decoraties laten aanpassen. In 1508 huurde hij de befaamde Michelangelo Buonarotti in om het plafond over te schilderen met gelijkenissen van de 12 apostelen.
Michelangelo zag het project echter in eerste instantie niet zitten, hij was namelijk vooral een beeldhouwer (David van Michelangelo) en niet echt een schilder. Hij kon het werk aan het pauselijk paleis echter niet echt weigeren en besloot dus toch om het te doen.
Michelangelo had wel andere ideeën voor het plafond en wilde hij carte blanche hebben voor het project. Dat kreeg hij, waarna hij 9 scènes uit Genesis op het plafond schilderde. Hierbij wachtte hij tot het allerlaatste moment om de afbeelding van God te schilderen in de scène van de schepping van Adam, zodat zijn techniek verfijnd genoeg zou zijn. In dit werk beeldde hij God in zijn geheel uit, in plaats van als een enkele hand die uit de wolken steekt zoals God voorheen altijd werd afgebeeld. Dit beeld van God als een oudere man met lange witte baard is sindsdien het mentale beeld van God voor veel gelovigen geworden.
Moeilijkheden bij de schilderwerken
Michelangelo had geen makkelijk werk aan het schilderen van het plafond. Volgens verschillende verhalen maakte hij gebruik van een stelling waar hij op stond om zo te kunnen schilderen, terwijl andere overleveringen zeggen dat hij hangend van het plafond al liggend te werk ging. Hoe dan ook is zeker dat de omstandigheden niet prettig waren en dat Michelangelo verschillende pijnlijke lichamelijke klachten had tijdens het project.
Daarnaast had Michelangelo ook verschillende tegenslagen tijdens het project. Zo was de eerste gipslaag waar hij zijn fresco’s op wilde schilderen te nat, wat voor schimmelvorming zorgde. Daardoor moest deze laag van het plafond gebeiteld worden, waarna het vervangen werd door een nieuw gipsmengsel genaamd intonaco, bedacht door zijn assistent Jacopo l’Indaco. Dit gips werkte beter en Michelangelo kon uiteindelijk hierop zijn werken schilderen. Dit gips wordt nog steeds gebruikt voor het creëren van fresco’s.
Uiteindelijk maakte Michelangelo zijn werk in 1512 af, 4 jaar nadat hij werd ingehuurd.
Later werk aan de Sixtijnse Kapel
Paus Julius II overleed 4 maanden na de voltooiing van het werk aan het plafond. De kapel was echter nog niet helemaal af en moest nog verder worden opgeknapt. In 1515 gaf paus Leo X dan ook de opdracht aan de kunstenaar Raphaël om een aantal wandkleden te ontwerpen die de onderste delen van de wanden moesten bedekken. De wanden waren onder Sixtus IV met geschilderde tapijten in goud en zilver versierd. De kleden van Raphael werden in Brussel gemaakt in de werkplaats van Pieter van Aelst, en in 1521 hingen de wandkleden uiteindelijk in de kapel.
Kritiek op Michelangelo
In 1522 leek het er even op dat een groot deel van de schilderingen in de Sixtijnse kapel overgeschilderd zouden worden met een dikke laag kalk. De toenmalige paus Adrianus VI vond de kunstwerken in de kapel heidens. De paus stierf echter binnen 2 jaar na zijn aanstelling en de schilderingen bleven dus bestaan.
Klik hier om je tickets te reserveren
Een aantal jaar later gaf paus Clemens VII een nieuwe opdracht aan Michelangelo om de achterwand achter het altaar over te schilderen. Perugino had hier eerder twee fresco’s geschilderd met scènes uit de levens van Mozes en Jezus. Michelangelo schilderde hier tussen 1536 en 1541, onder paus Paulus II, het Laatste Oordeel over. Na de voltooiing van dit werk kreeg Michelangelo echter veel commentaar, onder andere op de naaktheid van de figuren.
In 1563 werd uiteindelijk tijdens het Concilie van Trente besloten om de figuren met kledingstukken te laten bedekken. Michelangelo stierf echter vroeg in 1564, waarna Daniele da Volterra werd ingehuurd om de figuren over te schilderen. Hij kreeg hierdoor de bijnaam Il Braghettone, oftewel de doekenschilder. Uiteindelijk werden in de jaren 80 en 90 van de 20ste-eeuw de helft van deze kledingstukken tijdens een grootse restoratie weer verwijderd.
Hoe verloopt het Conclaaf in de Sixtijnse Kapel?
Sinds 1492 stemmen de kardinalen van de Katholieke Kerk in de Sixtijnse Kapel voor de aanstelling van nieuwe paus, na het overlijden of terugtreden van de oude paus. Tot 1870 werd de kapel afgewisseld met andere locaties, maar sindsdien is de Sixtijnse Kapel de officiële plaats voor het conclaaf.
De stemming is strikt geheim, en de kardinalen mogen dan ook geen contact hebben met de buitenwereld. Nadat alle kardinalen de kapel hebben betreden worden de deuren van de kapel op slot gedaan, waar ook de naam conclaaf, of cum clave in het Latijn, vandaan komt. Dit betekent namelijk ‘met sleutel’, ofwel achter gesloten deuren. De deuren worden bewaakt door 2 leden van de Zwitserse garde.
- Bij het conclaaf zijn maximaal 120 kardinalen aanwezig, die niet ouder dan 80 jaar mogen zijn.
- Tijdens het conclaaf worden 4 stemrondes per dag gehouden, 2 in de ochtend en 2 in de middag, waarbij elke kardinaal de naam van zijn kandidaat op een briefje moet schrijven.
- Een kandidaat heeft 2/3 + 1 van de stemmen nodig om verkozen te worden tot paus.
Zwarte rook
- Wanneer er na een stemronde geen nieuwe paus wordt opgeleverd worden de stembriefjes verbrandt, samen met een chemische stof. De rook die hierbij door de schoorsteen van de kapel naar buiten geleid wordt is zwart, waardoor het volk buiten de kapel weet dat er nog geen nieuwe paus gekozen is.
- Als er na 30 stemronden nog geen nieuwe paus is verkozen kan de norm van de verkiezing verlaagd worden naar een 50% plus 1 van de stemmen.
- Ook kan er gekozen worden om een nieuwe stemronde in te gaan of een stemronde te houden tussen de 2 kandidaten die in de laatste stemronde de meeste stemmen hadden gekregen.
Witte rook
- Wanneer de gekozen kandidaat de verkiezing aanvaardt worden de stembriefjes met een andere chemische stof verbrand, waarbij er witte rook ontstaat.
- De nieuwe paus kiest vervolgens een nieuwe naam en wordt naar de Stanza delle Lacrima, de kamer der tranen, geleid, waar hij zijn emoties na de verkiezingen de vrije loop kan laten gaan en de pauselijke kledij aan mag trekken.
- Vervolgens verschijnt de nieuwe paus op het balkon van de Sint-Pietersbasiliek.
Klik hier om je tickets te reserveren
Wat wordt er afgebeeld in de Sixtijnse Kapel?
- De Sixtijnse Kapel is een rechthoekig bakstenen gebouw met een tonvormig dakgewelf.
- De kapel is 40,9 m lang, 13,4 m breed en 20,5 m hoog, en heeft hiermee dezelfde afmetingen als de Tempel van Solomon, de eerste Joodste tempel in Jeruzalem zoals die vermeld wordt in het Oude Testament.
- De buitenkant van de kapel is simpel en niet gedecoreerd, maar van het interieur is bijna volledig bedekt met beschilderingen.
Wandtapijten
- De zijwanden van de kapel zijn onderverdeeld in 3 ringen.
- De onderste laag van de wanden zijn deels bekleed met de wandkleden van Raphaël, afgewisseld met de originele geschilderde muren.
- Er zijn 10 tapijten te zien, maar die bekleden samen niet de gehele muur, waardoor er gedacht wordt dat er origineel zo’n 16 kleden hingen.
- De tapijten worden echter tegenwoordig vooral tentoongesteld in de Vaticaanse Musea en worden alleen opgehangen bij bijzondere gelegenheden.
- De kleden zijn 4,6 meter hoog en laten scenes uit de levens van Petrus en Paulus zien.
Noordelijke wand
In de middelste ring zijn fresco’s te zien met scenes uit de levens van Mozes en Jezus. Die fresco’s zouden samen de overgang van de wetten van Mozes naar de leer van Jezus, en daarmee de continuïteit tussen het Oude en het Nieuwe Testament moeten weergeven. De noordelijke wand bevat 6 fresco’s gewijd aan het leven van Jezus. Dit zijn:
- De Doop van Jezus van Perugino
- De Verleiding van Jezus van Botticelli
- De Roeping van de Apostelen van Ghirlandaio
- De Bergrede van Rosselli
- De Overhandiging van de Sleutels door Jezus aan Petrus door Perugin
- Het Laatste Avondmaal van Rosselli, met scènes uit de Passie in de ramen op de achtergrond.
Zuidelijke wand
De zuidelijke wand bevat 6 fresco’s gewijd aan het leven van Mozes. Dit zijn:
- Mozes Vertrek naar Egypte van Perugino
- De Beproevingen van Mozes van Botticelli
- De Overstreek van de Rode Zee van Rosselli, Ghirlandaio en Biagio di Antonio Tucci
- De Daling van de Berg Sinaï van Rosselli en Piero di Cosimo
- De Bestraffing van de Rebellen van Botticelli
- Het Testament en de Dood van Mozes van Luca Signorelli of Barolomeo della Gatta.
Bovenste ring
De bovenste ring van de muren bestaat uit een galerij van de pausen en lunetschilderingen met afbeeldingen van de voorvaderen van Jezus. De galerij van de pausen werd tegelijkertijd met de fresco’s in de middelste ring geschilderd. De lunetschilderingen zijn gemaakt door Michelangelo en maken deel uit van zijn plafondschildering. Ze geven de voorvaderen van Jezus weer zoals benoemd in de evangeliën van Mattheüs en Lucas in het Nieuwe Testament.
Oostelijke muur
De oostelijke muur, de toegang tot de Sixtijnse Kapel, was in eerste instantie beschilderd met 2 fresco’s van Ghirlandaio en Signorelli. Een deel van de muur stortte echter in 1522 in, en werd later vervangen. De eerdere fresco’s werden vervolgens in 1572 en 1574 overgeschilderd. Hendrick van den Broek schilderde de Wederopstanding van Jezus van Ghirlandaio over, en Matteo da Lecce de Discussie over het Lichaam van Mozes van Signorelli.
Michelangelo’s Laatste Oordeel
Op de westelijke muur, de achterwand van de kapel, schilderde Michelangelo zijn controversiële Laatste Oordeel. Het werk beslaat de hele muur achter het altaar, en laat de tweede komst van Christus op de Dag des Oordeels zien, zoals beschreven in de Openbaring van Johannes.
- Bovenaan de muur is het figuur van Jezus te zien, met links van hem zijn moeder Maria, en de heiligen om hen heen, waaronder Johannes de Doper en de heilige Sint Pieter met de sleutels tot de hemel. Ook is Sint Bartholomeus te zien, met zijn eigen huid in zijn hand.
- Linksonder in het schilderij staan de doden afgebeeld die uit hun graven gehaald worden door engelen om hun oordeel te begaan, en rechts onderin is de hel te zien met de zielen die naar beneden worden getrokken door demonen. Hier is ook de veerman Charon uit de Griekse mythologie in een boot te zien, evenals het klassieke figuur Minos.
- In totaal zijn er zo’n 390 figuren te zien op het fresco.
Michelangelo kreeg erg veel kritiek op dit werk. Naast de naaktheid van de figuren had de kunstenaar veel figuren uit heidense mythologieën verwerkt in het schilderij, waarbij ook Jezus in een Apollonische houding zou worden weergegeven. Daarnaast zou Michelangelo de Bijbelse referenties niet goed hebben weergegeven.
Een van de personen die kritiek had op het werk toen Michelangelo nog bezig was met het schilderij was Biagio da Cesena, de ceremoniemeester van Paulus II. Als antwoord op zijn kritiek verwerkte Michelangelo Cesena in het schilderij als Minos met ezelsoren en een slang die zijn naaktheid verbergt. Ook de satirische schrijver Pietro Aretino zou na zijn kritiek verwerkt zijn als de heilige Bartholomeus, die levend gevild werd. In het gezicht van de afgestroopte huid heeft Michelangelo zichzelf afgebeeld, mogelijk als commentaar op de druk die hij voelde tijdens het project.
Het plafond van de Sixtijnse Kapel
Het plafond van de Sixtijnse Kapel schilderde Michelangelo 9 scènes uit het Bijbelboek Genesis. Bij de ingang van de kapel is de scheiding van donker en licht uit het scheppingsverhaal te zien, met daarna een fresco met de creatie van de zon, de maan en de aarde. Het derde fresco toont de scheiding van water en land.
De vierde scene is waarschijnlijk de bekendste, namelijk de schepping van Adam, waarbij God zijn hand reikt naar de hand van Adam. De schepping van Eva volgt in het volgende fresco. Vervolgens zie je de zondeval en de verdrijving uit het paradijs. De laatste 3 fresco’s beelden het verhaal van Noach uit, met als eerste het offer van Noach, vervolgens de zondvloed, en als laatste het dronkenschap van Noach.
- Rondom de bijbelscènes zijn de profeten van Israël en de sibillen uit de heidense wereld die de komst van de Messias voorspelde te zien. Deze beelden worden afgewisseld met afbeeldingen van families met jonge kinderen boven de ramen.
- In de 4 hoeken van het plafond zijn 4 belangrijke maar heftige scènes te zien waarin het volk van Israël wordt gered van vijanden of hun eigen zondes.
- Tussen de scènes zijn 20 ignudi te zijn, atletische naakte mannen. De betekenis van deze figuren is niet zeker, al lijkt het dat de ignudi engelen representeren. Rondom de ignudi zijn veelal verzamelingen van eikelnoten afgebeeld. Dit zou een verwijzing zijn naar paus Julius II, wiens achternaam Rovere is, wat Italiaans is voor wintereik. Michelangelo zou echter niet erg onder de indruk zijn geweest van deze paus, wat benadrukt wordt in de lunetschildering van Salmon, Boaz en Obed, waarin Boaz een scepter vasthoudt met aan het uiteinde een hoofd dat op een karikatuur lijkt van Julius II.
Wat zijn de openingsuren van de Sixtijnse Kapel?
De Sixtijnse Kapel is als onderdeel van de Vaticaanse Musea te bezoeken.
- Die zijn maandag tot en met zaterdag tussen 9u en 17u30 te bezoeken, met uitzondering van katholieke feestdagen.
- Daarnaast zijn de musea ook op de laatste zondag van de maand geopend tussen 9u en 14u.
Hoe tickets kopen voor de Sixtijnse kapel?
Tickets voor de Sixtijnse Kapel en de Vaticaanse Musea zijn ter plekke te koop, maar het is aan te raden om dit vooraf online te doen.
- Een standaardticket kost €17 (aanschuiven in de wachtrij).
- Tickets voor kinderen en jongeren tot 18 jaar kosten €8.
- Op de laatste zondag van de maand is toegang gratis, maar dan zijn er geen tickets vooraf te reserveren en is er vaak een lange wachtrij.
- Onze tip is een voorrangsticket aan te kopen € 28, dit is wel duurder dan een standaard ticket, maar hiermee kan je naar binnen zonder wachten.
Hoe vermijd je de wachtrijen?
De Sixtijnse Kapel wordt door zo’n 5 miljoen mensen per jaar bezocht, en om deze bijzondere ruimte te kunnen bezoeken zal je al snel in lange rijen met bijbehorende wachttijden aan moeten schuiven. De Sixtijnse Kapel is de laatste ruimte van de Vaticaanse Musea en is dan ook alleen als onderdeel van de musea te bezoeken.
- Je kan de wachtrijen vermijden door rekening te houden met de drukkere periodes. De meeste toeristen arriveren rond 10 uur bij het Vaticaan, het is dus aan te raden is om al vroeger in de rij te gaan staan. Ook rond lunchtijd of later op de dag zijn de rijen korter. Daarnaast zijn de woensdagen het drukst, omdat op die dag de paus ook een audiëntie geeft. De gratis zondagen zijn ook zeer druk bezocht, evenals de maandagen na de zondagen waarop de musea gesloten zijn.
- Om de lange wachtrijen te vermijden is het aan te raden om niet alleen vooraf je tickets online te kopen, maar om ook tickets met fast track toegang te kopen. Deze tickets zijn iets duurder, maar zorgen er wel voor dat je de wachtrijen vaak van zo’n 2 uur of meer kan vermijden.
Onze tip: Koop een voorrangsticket tot de Vaticaanse Musea en de Sixtijnse Kapel aan. Dit ticket kost €28 en zorgt ervoor dat je via de snelste ingang de musea kan betreden.
Je kan ook met een begeleide tour van 3 uur mee door de musea naar de Sixtijnse Kapel, waarbij je ook voorrang krijgt tot de musea. Deze tour kost vanaf €49,90.
Wegbeschrijving naar de Sixtijnse kapel
10.1. Te voet
Vanuit het centrum van Rome zijn het Vaticaan en de Sixtijnse Kapel goed te bereiken. Zo is het ongeveer 25 minuten wandelen vanaf het Pantheon en 3 kwartier vanaf het Colosseum.
10.2. Openbaar vervoer
- Neem de oranje lijn A vanaf de Flaminio halte op Piazza del Popolo, de Barberini halte bij de Trevi fontein of de Termini haltes naar Ottaviano. Neem hier de uitgang naar Via Ottaviano.
- Vervolgens is het nog geen 10 minuutjes wandelen naar het Vaticaan.
10.3. Auto
- Rome is één van de drukste steden van Europa en het wordt daarom afgeraden om met de auto de stad in te gaan. Wil je toch met de auto gaan, dan kan je het beste parkeren bij Garage San Pietro op de Piazza di Santa Maria Alle Fornaci 26.
- Van daar moet je ongeveer nog een kwartier wandelen naar het Vaticaan.
Praktische tips voor je bezoek aan de Sixtijnse kapel
- Hou je aan de dresscode van het Vaticaan, waarbij schouders en knieën door zowel mannen en vrouwen bedekt dienen te zijn. Ook moet je hoeden en petten afzetten.
- Het is verboden om foto’s te maken in de Sixtijnse Kapel, er wordt daar ook streng op gecontroleerd.
- Grote tassen, paraplus, selfiesticks en statieven zijn verboden en dienen bij de garderobe afgegeven te worden.
- Het is niet toegestaan om eten en drinken mee te nemen.
- Let goed op je spullen. In Vaticaanstad zijn veel zakkenrollers actief.
- Vanaf de Sixtijnse Kapel is het mogelijk om direct de Sint Pietersbasiliek te betreden zonder weer in de wachtrij te moeten staan.
- Koop je voorrangstickets zeker online, zo hoef je niet in de urenlange rij aan te schuiven.
Filmpje: de Sixtijnse kapel in 360°!
Ben je benieuwd hoe de Sixtijnse kapel eruit ziet? In dit filmpje kan je alle 360° van de kapel ontdekken! Als je de échte ervaring van de grootsheid van de Sixtijnse kapel wil ervaren zal je natuurlijk naar Rome moeten afreizen!
Waar overnachten in Rome? Onze favoriete adresjes
Op citytrip naar Rome, maar waar moet je nu overnachten? We maakten een compleet overzicht van de leukste adres per prijscategorie en per wijk in Rome. Zo kan je alvast kiezen en jezelf oriënteren.
Word je graag wakker met uitzicht op het Colosseum of met zondagse mis van de Paus op de achtergrond, ontdek hier de verblijven en hotels in Rome per wijk. Wie liever in een budgetvriendelijk verblijf overnacht, vind hier onze favoriete jeugdherbergen in Rome vinden.
- Verblijf in Regola in het prachtige 17de-eeuwse gebouw van Domus Ester. Dit gasthuis biedt klassiek-ingerichte kamers aan. Meer info en boeken.
- Ondanks de ligging vlakbij het Vaticaan zijn er mooie budgetaccommodaties te vinden in de wijk. Verblijf bijvoorbeeld bij de B&B Few Steps from St. Peter. Deze klassieke B&B ligt op zo’n 10 minuten wandelen van de Vaticaanse Musea en biedt kamers met airconditioning en tv aan. Meer info en boeken.
- Het 9Hotel Cesari ligt tussen de Trevifontein en het Pantheon. Dit 3-sterrenhotel is een mooie combinatie van antiek met modern, en biedt kamers met airconditioning, een flatscreen-tv en een Nespresso-apparaat op enkele kamers. Het hotel pakt uit met haar dakterras, waar kan je genieten van uitzicht op de omgeving. Meer info en boeken.
- Wil je overnachten in het historisch hart van Rome? Dan moet je zeker het Campitelli Fascinating Apartment overwegen. Het appartement heeft een huiselijke sfeer, maar ook een unieke uitstraling. Elke kamer heeft zo zijn eigen fascinerend aspect. Meer info en boeken
Ontdek nog meer: Download je gratis stadswandeling Rome
Ontdek de stad met onze gratis stadswandeling Rome. Ideaal om Rome volledig te verkennen op eigen tempo. Nog meer zien in Rome? Koop onze reisgids Rome met 3 stadswandelingen langs 81 beschreven bezienswaardigheden (+ GPS coördinaten). Download zeker ook de reisgids Rome en ga op pad!