De mooiste roadtrip langs de Noorse fjorden (13 dagen): Complete route rondreis + kaart

Volledige reisgids kopen voor € 10

De mooiste roadtrip langs de Noorse fjorden (13 dagen): Complete route rondreis + kaart

18 januari 2024 in Noorwegen0 reacties

Op roadtrip langs de Noorse fjorden met de auto of camper? Voorbeeld route voor je rondreis

De Noorse fjorden zijn zonder twijfel een van 's werelds mooiste bestemmingen. Heb jij altijd al een roadtrip willen maken langs de Noorse fjorden? Volg dan deze 13-daagse route langs de mooiste fjorden in Noorwegen met tussenstops in pittorske steden die ook stuk voor stuk de moeite waard zijn om te bezichtigen.

Ontdek de schoonheid van de Noorse fjorden tijdens deze uitgestippelde roadtrip door Noorwegen.

Inhoud artikel

Kaartje van de roadtip langs de Noorse fjorden

Dag 1: Ferry naar Kristiansand

Er staat een mooie rondreis op je te wachten langs de Noorse fjorden, maar eerst moet je natuurlijk het prachtige Noorwegen zelf weten te bereiken. De beste optie om naar Noorwegen te reizen is met de ferry. Vanuit Eemshaven (Groningen) vaar je met de ferry van Holland Norway Lines naar het Noorse Kristiansand. Een overtocht met deze moderne cruise duurt in totaal 18 uur. De afvaart is 3 x per week: op dinsdag, donderdag en zaterdag. Je houdt dit best in je achterhoofd wanneer je de rondreis plant.

  • Je moet vanuit Utrecht naar Eemshaven amper 220 km overbruggen. Daar doe je ongeveer 2,5 uur over.
  • Om van Brussel naar Eemshaven te rijden moet je 425 km afleggen. Reken daarvoor op ongeveer 5 uur.
Belangrijk: Je vertrekt ’s middags om 15u vanuit Eemhaven en komt de volgende ochtend (dag 2) om 9u aan in Kristiansand. Lees meer info over een ferry overzet naar Noorwegen.

Boek je tickets voor de ferry overtocht hier

Route van de Holland Norway Lines op de kaart

Dag 2: Kristiansand

Op de eerste dag van je rondreis langs de Noorse fjorden, doen we het nog even rustig aan. Na een lange tocht met de boot, kan je dat waarschijnlijk wel gebruiken. Kristiansand is een gezellig kuststadje in het uiterste zuiden van Noorwegen. De Noorse stad staat ook wel bekend als "Sommerbyen ofwel Zomerstad". Dat is niet voor niets, want tijdens de zomerperiode is het dé place to be voor de Noorse bevolking om er te genieten van de lange en zonnige zomerdagen.

Wat zeker zien & doen bij je bezoek aan Kristiansand?

  • Wandel door de oude charmante binnenstad (Posebyen) die voornamelijk bestaat uit witte, houten huisjes, romantische parken, eigenzinnige straatkunst en boeiende musea.
  • Enkele topbezienswaardigheden in de stad die je niet mag missen? Dat zijn ongetwijfeld de levendige jachthaven met gezellige visrestaurantjes, de neogotische kathedraal op het stadsplein (‘Torvet’), het Kristiansand Museum, het prachtige stadsstrand Bystranda en het Kristiansand Dyrepark, de grootste dierentuin van Noorwegen.
  • Onze tip? Boek je deze highlight tour door Kristiansand en mis niets tijdens je bezoek.

VERBLIJFTIP: Voor een eerste overnachting kan je verblijven in het gezellig ingerichte appartement Center of Kristiansand town. Het appartement ligt nabij het centrum en het strand waar je 's avonds een ontspannende wandeling kan maken tijdens de zonsondergang. Er is ook een parking voorzien. Meer info en boeken.

Dag 3: Flekkefjord - Stavanger

Vandaag zetten we koers richting Stavanger, maar eerst houden we nog even halt in het charmante kustplaatsje Flekkefjord. Wist je dat deze mooie kustplaats in de 15de en 16de eeuw veel handel dreef met Nederland? Diverse Nederlanders hebben zich toen in de wijk Hollenderbyen (de oude binnenstad) gevestigd. De handel bestond voornamelijk uit visproducten en timmerhout. Vandaag de dag wandel je er door de pittoreske straatjes, langs houten huisjes versierd met kleurrijke bloemen en spectaculaire muurschilderingen en straatkunst.

Na het verkennen van de kustplaats, rijd je richting Stavanger langs een bijzonder monument: het 3 zwaarden monumument "Sverd i fjell" (bekijk de ligging hier). Deze gigantische zwaarden die in een rots zijn geplaatst en herdenken de Slag bij Hafrsfjord, die plaatsvond in het jaar 872. Deze slag markeerde de uiteindelijke vereniging van Noorwegen onder de heerschappij van koning Harald I van Noorwegen.

De drie zwaarden symboliseren de drie koningen die deelnamen aan de slag: Harald Hårfagre (Harald I), Koning Erik van Hordaland en Koning Sulke van Rogaland.

Een uurtje later bereik je de industriële havenstad Stavanger

Stavanger lijkt op het eerste zicht niet de meest betoverende stad maar toch kan je er heerlijk door de straatjes wandelen en verschillende bezienswaardigheden bezoeken. Ga bijvoorbeeld langs bij de oude Domkirke of breng een bezoek aan het Stavanger Museum of het Noors Petroleummuseum. Wil je zeker zijn dat je niets mist van de mooiste bezienswaardigheden? Volg dan zeker onze stadswandeling door het oude centrum van Stavanger.

VERBLIJFTIP: Overnachten doe je bij het Frogner House - Sirkus Renaa. De appartementen zijn ruim en modern ingericht en je geniet van een prachtig uitzicht over de omgeving. Het verblijf ligt op 5 minuten wandelen van het stadscentrum en er is een parkeergarage voorzien. Meer info en boeken.

Dag 4: Preikestolen

Hopelijk heb je uitgebreid ontbeten en ben je goed uitgerust, want er staat je een stevige maar mooie wandeling te wachten! Vanuit Stavanger maken we een wandeltocht richting de beroemde Preikestolen waar je al een eerste kennismaking kan maken met de Lysefjord. Het is sterk aan te raden voor minder geoefende wandelaars om de wandeling naar Preikestolen. Bekijk het aanbod gegidste wandelingen naar de Preikestolen hier.

Wandeling naar de Preikestolen

De Preikestolen (of Preekstoel) is een dramatische rots vanwaar je een prachtig uitzicht hebt op de nabijgelegen Lysefjord. Net zoals de wandeltocht in Trolltunga, is dit één van de beroemdste en meest bezochte wandelingen van Noorwegen. Absoluut de moeite waard dus.

  • De wandeling is zo'n 4 kilometer lang vertrekt vanuit de hut Preikestolhytta vlakbij Jørpeland (bekijk ligging).
  • De Noorse toeristische dienst raadt aan om twee uur te voorzien om de top te bereiken, een uur om te genieten van het uitzicht ter plaatse, en twee uur om terug te wandelen. Voorzie zeker voldoende tijd om terug te keren.
Je reis naar Noorwegen voorbereiden? Download onze gratis reisgids Noorwegen, de ideale start voor je reis naar het hoge noorden !

Dag 5: Lysefjord - Kjeragbolten

De Lysefjord grenst aan het nationaal park Frafjordheiane en is één van de mooiste fjorden van Noorwegen. Op Preikestolen heb je de schoonheid van de Lysefjord al even kunnen bewonderen, maar er valt nog veel meer te beleven in de omgeving. In de haven van Stavanger neem je de ferry naar Lysebotn waar je de wandeling naar Kjeragbolten kan maken.

Wandeling naar Kjeragbolten

Kjeragbolten is een rotsblok zo groot als een auto die vastzit tussen 2 kliffen op een duizelingwekkende hoogte van 1000 meter boven de fjord. Een onvergetelijke plek! Onderweg heb je prachtige uitzichten op het nationaal park Frafjordheiane en op de Lysefjord. De wandeling is wereldberoemd geworden en is erg populair bij toeristen die naar Noorwegen reizen.

  • De wandeling is zo'n 10 kilometer lang en duurt ongeveer 6 uur.
  • Het vertrekpunt ligt op een kwartiertje van Lysebotn en heet Øygardstøl (bekijk ligging).

Dag 6: Odda - Trolltunga

Op dag 6 rijden we richting Odda. Dit stadje is een perfecte uitvalbasis voor je wandeltocht naar de Trolltunga. Het oude industriestadje ligt tussen het Folgefonna nationaal park en het Hardangervidda nationaal park in.

In Noorwegen kan je honderden uitgestippelde wandelpaden volgen die je langs steile bergwanden en helderblauwe meren gidsen. De wandeltocht naar Trolltunga is misschien wel de bekendste van allemaal. Trolltunga is één van de spectaculairste en meest panoramische kliffen van Noorwegen. De naam betekent letterlijk ‘trollentong’ en wanneer je de rots ziet die over de klif uitsteekt, zal je onmiddellijk begrijpen waarom hij zo heet.

Info over de wandeling naar de Trolltunga

  • De wandeling naar Trolltunga is wat uitdagender dan de wandeling naar de Preikestolen en wordt dan ook minder druk bewandeld.
  • Je legt heen en terug meer dan 27 kilometer af in 12 uren, maar je wordt wel beloond met een onklopbaar uitzicht over ijskappen, het meer en groene landschappen.
  • Meer info over de Trolltunga wandeling.
Heb je tijd over en wil je graag nog meer bezichtigen in de buurt van Odda? Dan raden we een extra dag aan om het Nationaal park hardangervidda te verkennen. Dit is het grootste nationaal park van Noorwegen. Je kan er prachtige wandeltochten maken, door de Måbødalen-vallei rijden en één van de beroemdste watervallen van Noorwegen bezichtigen: de Vøringsfossen.

TIP: Vanuit Odda worden er ook verschillende dagtours georganiseerd naar de Trolltunga. Ben je liever op stap met een ervaren gids? Dan raden we deze Trolltunga wandel- en klimtocht van een hele dag aan.

Dag 7: Hardangerfjord - Bergen

Vanuit Odda, rijden we richting Bergen, de tweede grootste stad van Noorwegen. Maar eerst maken we nog een tussenstop bij de Hardangerfjord op 1u30 rijden van Odda. De Hardangerfjord is de op twee na langste fjord van Noorwegen, na de Sognefjord en de Oslofjord.

De fjord staat vooral bekend om zijn dramatische en gevarieerde landschap, met steile bergen die uit de fjord oprijzen, watervallen en pittoreske dorpjes langs de kustlijn. Het is een waar paradijs voor liefhebbers van natuur, wandelen en bergbeklimmen.

Wat deze fjord nog zo bijzonder maakt zijn de vele fruitboomgaarden (vooral appelboomgaarden). Ruim 40 procent van alle fruitteelt in Noorwegen komt hier vandaan. Na het verkennen van de Hardangerfjord kan je doorrijden naar Bergen waar je lekker kan proeven van traditionele Noorse vis- en vleesgerechten in het gezellige Bryggeloftet & Stuene Restaurant.

VERBLIJFTIP: Op wandelafstand van de haven kan je overnachten in het Thon Hotel Orion in de wijk Bryggen. Het viersterrenhotel biedt moderne kamers voorzien van alle luxe en comfort. 's Ochtends geniet je van een lekker uitgebreid ontbijtje. Meer info en boeken.

Dag 8: Bergen

Na een heerlijke nachtrust en een uitgebreid ontbijtje, kan je het sfeervolle centrum van Bergen ontdekken. Volgens de locals is Bergen de mooiste stad van Noorwegen en dat kunnen wij alleen maar beamen. De stad is op zich redelijk groot, maar toch hangt er altijd een gezellige en authentieke sfeer. Er valt bovendien ook heel wat te beleven.

Wat zijn de niet te missen bezienswaardigheden in Bergen?

  • Een wandeling door de oude wijk Bryggen, het oude stadsdeel van Bergen dat tevens op de UNESCO-werelderfgoedlijst staat. De kleurrijke gebouwen met hun houten gevels op de kade zijn een belangrijk symbool van de stad geworden.
  • Verken de Bergenhus-burcht aan het water. Dit is één van de oudste en best bewaarde kastelen in heel Noorwegen.
  • Wandel over de vismarkt van Bergen, één van de grootste openluchtmarkten van Noorwegen.
  • Bezoek een van de boeiende musea zoals het Bryggensmuseum, het Bergenmuseum en het Hanzemuseum.
  • Neem het treintje Fløibanen naar de top van de berg Fløyen en geniet van een adembenemend uitzicht.
  • Stap aan boord van de Hop-on Hop-off bus in Bergen en zie de stad als een echte toerist.
TIP: Wil je zeker zijn dat je dé mooiste bezienswaardigheden van de stad gezien hebt? Boek je dan een privé rondleiding door Bergen met lokale gids.

Dag 9: Flåm - Myrdal - Flåm

We laten Bergen achter ons en zetten de roadtrip verder door naar het schilderachtige dorpje Flåm. Het dorpje is misschien niet bijzonder groot maar het heeft wél een van de populairste attracties in Noorwegen, namelijk de Flåm trein. De Flåmsbana is één van de steilste en mooiste treinroutes ter wereld.

  • De reis duurt slechts één uur (enkel) en laat je de mooiste aspecten van West-Noorwegen zien
  • De trein rijdt van Flåm aan het einde van de Aurlandsfjord, naar de hoge bergen bij het station van Myrdal.
  • Onderweg geniet je van adembenemende uitzichten op de mooiste landschappen, spectaculaire watervallen en de charmante dorpjes.
  • Lees meer over de Flåmsbana, de mooiste treinrit in Noorwegen.

We raden je aan om een ritje te maken met de Flåmsbana en terug te keren naar Flåm. Nadien kan je nog een bezoekje brengen aan het Flåm Railway Museum dat volledig gewijd is aan de geschiedenis en het erfgoed van de Flåm-spoorweg.

VERBLIJFTIP: Overnachten doe je in het gezellige Flåmsbrygga Hotel. Het hotel is idyllisch gelegen aan de haven van Flåm en beschikt over rustiek ingerichte kamers die beschikken over een eigen balkon. Vanop je balkon geniet je van een prachtig uitzicht op de Aurlandsfjord en de bergen. Meer info en boeken.

Bezoek de Noorse fjorden in de buurt van Flåm

  • Flåm is gelegen aan het einde van het prachtige Aurlandsfjord, een zijarm van de majestueuze Sognefjord (langste Noorse fjord).
  • Je kan er eventueel voor kiezen om een mooie boottocht te maken over het Aurlandsfjord waarbij je kan genieten van de spectaculaire landschappen.
  • Een andere fjord die je kan bezoeken vanuit Flåm is de Nærøyfjord, bekend om zijn steile bergen, watervallen en charmante dorpjes.
  • Bekijk hier de verschillende dagtours naar Nærøyfjord & Flåm.
LEESTIP: Ontdek nog meer mooie Noorse fjorden + kaartje.

Dag 10: Nationaal park Jostedalsbreen

Via het pittoreske dorpje Lærdalsøyri rijden we richting het Jostedalsbreen Nationaal Park waar we een hele dag zullen doorbrengen. Het nationaal park werd gecreëerd om de Jostedalsbreen-gletsjer te beschermen. Die gletsjer bedekt bijna de helft van het park en is ook de grootste gletsjer op het Europese vasteland.

Afhankelijk van hoe actief je wil zijn en hoeveel tijd je hier wil doorbrengen, kan je ervoor kiezen om uitgebreide en uitdagende begeleide wandeltochten te maken of om de gletsjer te bewonderen vanop een aantal meer toegankelijke uitkijkpunten.

  • De arm van de gletsjer die bekend staat als Kjenndalsbreen kan je bewonderen vanuit een rustige vallei. Je bereikt die vallei vanaf de zuidkant van het mooie meer Lovatnet bij Loen (bekijk ligging).
  • Briksdalsbreen is met voorsprong de populairste gletsjerarm in het nationaal park. De uitzichten zijn hier spectaculair, maar je moet ze meestal wel delen met heel wat andere toeristen. Briksdalsbreen ligt aan het einde van de mooie Oldevatnetvallei die iets weg heeft van het beroemde Yosemite in Californië (bekijk ligging).

Dag 11: Geirangerfjord

Vandaag bezoek je één van de mooiste gebieden van Noorwegen: de Geirangerfjord. De Geirangerfjord is een van de populairste en mooiste fjorden in Noorwegen, dus bereid je voor op een hoop bezoekers (jaarlijks zo'n 700.000 toeristen).

De Geirangerfjord is een 15 kilometer lange tak van de Sunnylvsfjord die op zijn beurt een tak is van de Storfjord. Het is een magische plek waar diepblauw water omringd wordt door torenhoge bergtoppen. De steile rotswanden zijn bedekt met groen en worden hier en daar versierd met spectaculaire watervallen. Niet voor niets staat de Geirangerfjord op de UNESCO-werelderfgoedlijst.

Er zijn verschillende mogelijkheden om de Noorse fjord te verkennen maar een van de populairste is toch wel door mee te gaan op een korte cruise door de Geirangerfjord. Zo kan je de idyllische omgeving met indrukwekkende watervallen van dichtbij bewonderen. De bekendste watervallen zijn de Seven Sisters (Zeven Zussen) en de Bridal Veils (Bruidsluiers), een echt kunstwerk van Moeder Natuur!

VERBLIJFTIP: Na het verkennen van de Geirangerfjord kan je overnachten in het Grande Fjord Hotel. De meeste kamers beschikken over een eigen balkon met een prachtig uitzicht over het fjord. Het restaurant serveert Scandinavische gerechten en biedt een panoramisch uitzicht. Meer info en boeken.

Onze tips voor je bezoek aan de Geirangerfjord

  • Wie de streek dus op een actievere manier wil verkennen, kan één van de wandelpaden uitproberen.
  • Voor een panoramisch uitzicht over de Geirangerfjord, kan je de Dalsnibbaberg beklimmen of naar het plaatsje Ørnesvingen (bekijk ligging).
  • Geniet van een uniek uitzicht op de Seven Sisters-waterval tijdens een kajaktocht. Onderweg stop je even om het prachtige landschap in je op te nemen en onvergetelijke foto's te maken. Boek je kajaktocht door de Geirangerfjord hier.
  • Behalve het zien van de fjord zelf, zijn er een aantal verlaten boerderijen die tegen de fjord aanliggen. Sommige bergboerderijen zijn zorgvuldig gerestaureerd en kunnen bezocht worden, zoals Blomberg, Skageflå en Knivsflå.

Ontdek hieronder nog meer excursies rondom de Geirangerfjord

Dag 12: Hjørundfjord en Ålesund

De voorlaatste dag van deze mooie roadtrip langs de Noorse fjorden is aangebroken. Vandaag rijden we richting onze eindbestemming Ålesund, een gezellig stadje aan de Noorse westkust. Alvorens we naar onze eindbestemming rijden, staat er nog een laatste fjord op het programma: de Hjørundfjord. De Hjørundfjord is 35 kilometer lang en een zijtak van het grotere Storfjord. Deze fjord is nog niet zo heel bekend en wordt in de meeste georganiseerde rondreizen overgeslagen. Net daarom is het extra leuk om de fjord te bezoeken.

De Hjørundfjord staat vooral bekend om zijn ongerepte natuur en rustige omgeving. Je kan er prachtig wandelen, bergbeklimmen of de kleine dorpjes langs de oevers van de fjord bezoeken. In de meeste dorpjes is de traditionele Noorse cultuur goed bewaard gebleven. Enkele leuke dorpjes die je kan bezichtigen op deze route zijn Øye, Sæbø en het charmante Urke. Nadien rijd je verder door naar Ålesund, de eindbestemming van deze roadtrip.

VERBLIJFTIP: Laten we de roadtrip in stijl afsluiten door te verblijven in het charmante pension Jervell Gjestehus. Het pension biedt accommodatie met een tuin, gratis privéparkeergelegenheid en een gemeenschappelijke lounge. Meer info en boeken.

Dag 13: Ålesund

Net zoals aan het begin van onze roadtrip, doen we het ook op onze laatste dag lekker rustig aan. Na een heerlijke nachtrust in het pension Jervell Gjestehus, kan je op eigen houtje het stadscentrum van Ålesund verkennen.

Ålesund is een unicum onder de Noorse steden

Je zal hier geen oude houten huizen of moderne betonnen en glazen constructies zien die zo typerend zijn voor Noorwegen. Het is één van de enige Noorse art-nouveausteden. De gebouwen in Ålesund zijn dus allemaal tamelijk recent en dat komt door een tragische brand die Ålesund in 1904 bijna helemaal vernielde.

Noorse architecten die in Duitsland waren opgeleid kregen de opdracht om Ålesund opnieuw op te bouwen en inspireerden zich daarvoor op de Duitse Jugendstil. Je stuit er op een eigenzinnige verzameling van hoge gebouwen in de art-nouveaustijl en huizen die uitgerust zijn met torens en geschilderde voorgevels.

Wat zeker zien & doen tijdens je bezoek aan Ålesund?

  • Wandel door het gezellige stadscentrum en geniet van de lokale sfeer.
  • Kom meer te weten over de specifieke bouwstijl in Ålesund bij een bezoekje aan het Jugendstilsenteret-museum.
  • In het Ålesundmuseum en Visserijmuseum leer je dan weer bij over de stad en de lokale vishandel.
  • Wandel ook eens langs het havengebied en bezoek de kleine rode vuurtoren van Molja.
  • Benieuwd naar het onderwaterleven voor de Noorse kusten? Vlakbij Ålesund kan je een bezoekje brengen aan het Atlantic Sea Park, een groot koudwateraquarium helemaal gewijd aan lokaal zeeleven.
  • Maak kennis met de charmante stad tijdens deze privétour van 3 uur door Ålesund.

EXTRA TIP: Heb je nog wat tijd over? Dan kan je ook altijd een daguitstap boeken vanuit Ålesund. Zo kan je een privétour maken naar de Vikingeilanden vanuit Ålesund of een Trollstigen Sightseeing Village & Fjord Tour boeken.

Wanneer kan je de Noorse fjorden het beste bezoeken?

Noorse fjorden kunnen het hele jaar bezocht worden: de beste periode hangt af van wat je juist wilt doen

  • Zomer (juni tot augustus): De meest populaire tijd om de fjorden te bezoeken, aangezien het weer over het algemeen mild is, de dagen lang zijn en het landschap weelderig en groen is. De zomer is ideaal om te wandelen, varen en de prachtige natuur te verkennen. Het is echter ook de drukste tijd en de prijzen voor accommodaties en activiteiten kunnen hoog zijn. Boek je accommodatie in Noorwegen dus op voorhand.
  • Herfst (september tot november): Dit is een rustigere tijd om de fjorden te bezoeken. Ideaal om te wandelen en misschien zelfs het noorderlicht te zien. Het weer kan echter onvoorspelbaar zijn en sommige attracties en accommodaties kunnen gesloten zijn.
  • Winter (december tot februari): Dit is de beste tijd om het noorderlicht te spotten, aangezien de nachten lang en donker zijn. Het is ook de ideale periode om te skiën en andere wintersporten te ondernemen.
  • Lente (maart tot mei): Ideale periode als je de drukte wilt vermijden en de fjorden in een rustigere omgeving wilt zien. Het weer is over het algemeen mild en de lentebloemen en watervallen zijn prachtig.

Tips voor je bezoek aan de Noorse fjorden

Welke auto huren voor je rondreis?

  • Twijfel je nog welke auto je wil gaan huren voor je roadtrip?
  • Huur alvast geen té kleine auto, ga voor een comfortabele wagen.
  • Boek zeker een all-inclusive verzekering zodat in alle rust rond kan rijden.
  • Iedereen met een Belgisch of Nederlands rijbewijs mag er met een huurauto rijden.
  • Betrouwbare autoverhuur bedrijven zijn Sunnycars (altijd all-inclusive), TUI cars autoverhuur en EasyTerra (meestal de goedkoopste).
  • Lees ook nog meer tips over een auto huren op vakantie.

Filmpje: prachtige beelden van de Geirangerfjord

Bekijk hier prachtige beelden van de Geirangerfjord, die op de werelderfgoedlijst van de UNESCO staat. Wil je al dat natuurschoon in het echt aanschouwen? Dan zul je zelf naar Noorwegen moeten reizen.

Wil jij ook niets missen tijdens je rondreis in Noorwegen?

Herkenbaar: Je wil er zeker van zijn dat je niets mist tijdens je vakantie in Noorwegen? Dan is er goed nieuws, want wij deden alvast al het opzoekingswerk voor jou. Koop onze reisgids Noorwegen met meer dan 78 beschreven bezienswaardigheden (+ GPS coördinaten). Eerst uitproberen? Download je gratis preview reisgids Noorwegen.

Noorwegen

Gratis reisgids Noorwegen downloaden

Wil je elke week leuke reistips en voordelen ontvangen?