22 x top bezienswaardigheden in het Scheldeland: Info, tips & foto's
De rode draad door het Scheldeland, is – je raadt het al – de Schelde en naburige rivieren. De regio wordt begrensd door het Waasland in het noorden, de Leiestreek en de Vlaamse Ardennen ten zuiden en westen en het hinterland van de hoofdstad Brussel ten oosten.
Je kan hier genieten van vele rustige fiets- en wandelkilometers langs de rivieren de Schelde, Dender en Rupel. Daarnaast zijn er ook een aantal interessante bezienswaardigheden in deze streek, zoals historische kastelen, statige kerken, historische gebouwen en enkele interessante musea!
In dit artikel nemen we je mee naar onze favoriete plekjes in deze prachtige streek!
Inhoud artikel
Schepenhuis - Aalst
Dit gebouw op de Grote Markt van Aalst bestaat uit drie delen. Het Schepenhuis, het Belfort met zijn toren en het gebouw vooraan: het Gebiedshuisje, dus niet het "gebedshuisje". Het Schepenhuis werd gebouwd in 1225 en is daarmee het oudste in Vlaanderen. Het was noodzakelijk voor de Schepenen om hun ambt te kunnen uitoefenen. In de kelders was er ook een kleine gevangenis met bijhorende folterruimte.
- Er werd in 1460 een belforttoren aan gebouwd die in 1600 van een zonnewijzer werd voorzien en een beiaard met 52 klokken.
- Pas in 1544 werd het Gebiedshuisje gebouwd in de huidige vorm. Het Gebiedshuisje diende om de nieuwe wetten en verordeningen te proclameren of aan de bevolking kenbaar te maken. Zoals het gebouw er nu uitziet is dat evenwel niet mogelijk.
- Er zijn heel wat verbouwingen geweest na vernielingen en branden, de laatste dateert van 1879.
- Individueel bezoek aan het belfort is mogelijk elke derde zondag van de maand en dit van 14 tot 17 uur
Uitgestippelde wandeling doen in Aalst? Download hier onze stadswandeling Aalst
’t Gasthuys stedelijk museum - Aalst
Het Stedelijk Museum Aalst is gehuisvest in het Oud-Hospitaal, de oudste kern van de stad Aalst. Dit gebouwencomplex, gesticht in 1243, dateert grotendeels uit de 16de tot 19de eeuw. Het Stedelijk Museum Aalst vertelt het verhaal van stad en regio, met aandacht voor de verschillende aspecten die het karakter en eigenheid van Aalst uitmaken.
Er zijn verschillende tentoonstellingen over bijvoorbeeld Aalst Carnaval, Priester Daens, Valerius De Saedeleer,… Allemaal personen en gebruiken die een belangrijke rol spelen in de identiteit van de Aalstenaars.
Sint-Martinuskerk - Aalst
De Sint-Martinuskerk moet je zeker bezocht hebben in Aalst! Goed onderhouden, rijkelijk aangekleed, met mooie zijkapellen en een bijzondere vorm: een kruis. De kerk moest er oorspronkelijk anders uitzien maar wegens geldgebrek is ze afgewerkt in de huidige vorm. Er zijn zoveel schatten dat je ze moeilijk allemaal in detail kan bekijken. Een rondleiding in de kerk brengt je langs de meest waardevolle objecten.
Priester Daens, de bekende Aalstenaar die opkwam voor de arbeidersklasse, droeg in deze kerk zijn eerst mis op (1873) en gaf ook preken vanaf deze preekstoel. Zijn begrafenis ging ook in deze kerk door (1907), maar dan wel in mineur.
Paviljoen De Notelaer - Bornem
Paviljoen De Notelaer maakt deel uit van het kasteeldomein van de familie d'Ursel. Vanuit het ronde salon in het paviljoen heb je een prachtig zicht over de Schelde. Het veer waar je dat iets verderop ligt, lag in de 18de eeuw op deze locatie, naast opvallende notelaars. Nu begrijp je waarschijnlijk wel waar de naam 'De Notelaer' vandaan komt. Er was naast het veer ook een haventje voor binnenschepen. Omdat dit zo'n prachtige locatie is liet een hertog van de familie d'Ursel hier dit paviljoen bouwen op het einde van de 18de eeuw. Het is een mooi voorbeeld van de architectuur in de Zuidelijke Nederlanden uit die periode.
- De onderste verdiepingen werden vroeger verhuurd aan de schippersfamilie die het veer bediende. Zij hadden er ook een herberg, nu is er een brasserie daar.
- De hertogelijke familie gebruikte alleen de bovenste verdieping om hun gasten uit te nodigen.
- De periode voor de Tweede Wereldoorlog was een keerpunt voor het Paviljoen. Het veer verloor aan populariteit, de herberg ging dicht, de schippers vertrokken, de oorlog brak uit en de familie d'Ursel gebruikte het paviljoen niet meer. Het kwam stilaan in verval, mede door een grote overstroming.
- In de jaren '60 gebeurt een eerste restauratie en verandert het gebouw meermaals van eigenaar.
- Als bezoeker ga je op ontdekking met een audiogids. Zo mis je niets van de prachtige afwerking van dit unieke gebouw. Het meest opvallend zijn de bas-reliëfs aan de buitenzijde, de koepel, de plafondschilderingen en de parketvloer in het salon.
- Het paviljoen is open van april tot oktober: alle dagen van 14 uur tot 18 uur (gesloten op vrijdag). Gesloten van november tot februari.
Kasteel Marnix de St. Aldegonde - Bornem
Het verhaal van dit kasteel is ontegensprekelijk verbonden met de aanwezigheid van de Schelde en begint al bij de Romeinse periode. Volgens de overlevering zou er toen op de plaats van de huidige kasteelsite een wacht- of uitkijktoren zijn gebouwd aan de Schelde. Tijdens de 9de en 10de eeuw richtte men er een feodale burcht op als verdediging tegen de invallen van de Noormannen. Nadien deed het gebouw voornamelijk dienst als verblijfplaats van de heren van Bornem.
Het interieur beschikt over een rijke verzameling kunstschatten zoals schilderijen, meubelen, kantwerk en Chinees porselein. De gerestaureerde bibliotheek bevat ondermeer een fraaie collectie handgeschreven boeken. De bijgebouwen in baksteen zijn gelegen binnen de eerste omgrachting en vormen als het ware een minidorp. Ze zijn momenteel ingericht als museum voor koetsen en attributen voor het optuigen van paarden.
- Kasteel Marnix de Sainte Aldegonde kan zonder afspraak worden bezocht op 15 augustus, de laatste twee zondagen van augustus en de eerste twee zondagen van september vanaf 13.30u tot 16.00u.
- Voor andere bezoeken dien je op voorhand te reserveren via de website.
Buggenhoutbos
Het Buggenhoutbos is een gemengd loofbos. Er zijn twee kanten met de Kasteelstraat als scheidingslijn. Het bos is 190 hectaren groot en nergens anders in Vlaanderen vind je zo veel wintereiken! Het is de ideale plek om te wandelen, fietsen of sporten in de schaduw van het bladerdak.
Onze-Lieve-Vrouwekerk - Dendermonde
De Onze-Lieve-Vrouwekerk in Dendermonde is een mooi voorbeeld van Scheldegotiek. Daarnaast is de kerk ook bijzonder rijk aan kunstschatten, zoals onder meer schilderijen van Antoon Van Dyck, David Teniers en Gaspar De Crayer, een romaanse doopvont, een prachtige preekstoel, mooie muurschilderingen, enz … De bouw van de kerk werd aangevat in de 13de eeuw, maar in de loop der jaren werden tal van elementen toegevoegd.
Begijnhof - Dendermonde
Het Sint-Alexiusbegijnhof werd gesticht in 1288. Het is een typisch pleinbegijnhof met een trapeziumvormig binnenplein en telt nu 61 huisjes en een kerk. In de hoogdagen, eind 17de eeuw, verbleven er meer dan 200 begijnen!
- Bij een eerste aanblik geeft de begijnhofsite nu een wat verloederde aanblik. De begijnenhuisjes bevinden zich in verschillende staat van bewaring. Sommige zijn rijkelijk bebloemd met stokrozen en andere kleurrijke bloemen, andere huisjes staan dan weer leeg.
- Het Begijnhof staat trouwens op de Werelderfgoedlijst van Unesco!
- De begijnhofkerk werd verwoest in 1914 en in 1928 vervangen door een neogotisch exemplaar.
- Het Museum voor Volkskunde is gevestigd op het nummer 24 en heeft ook een siertuin, een kruidentuin en een boomgaard.
- Vlak ernaast ben je in het Begijnhofmuseum.
- Aan de overkant op het nummer 11 is een begijntjeswoning ingericht zoals die eruit zag tijdens de 19de eeuw. Het laatste begijntje was grootjuffrouw Ernestine De Bruyne die haar laatste adem uitblies op 20 november 1975.
Zwartzusterklooster - Dendermonde
Al eeuwenlang zijn de Zwarte Zusters (benedictijnen) in Dendermonde actief met de verzorging van zieken. Aanvankelijk, in de 15de eeuw, ging het om mensen met besmettelijke ziekten, later werd het verzorgingsprogramma uitgebreid. Net als diverse andere gebouwen werd ook het klooster van de Zwarte Zusters grotendeels vernietigd in het eerste jaar van de Eerste Wereldoorlog. Vele kostbare schatten gingen daarin jammer genoeg verloren. Enkel de bibliotheek bleef wonderwel bespaard.
- Het huidige Zwartzusterklooster in neogotische stijl in rode baksteen werd in 1923 in gebruik genomen. Momenteel zijn hier nog een aantal monniken gehuisvest.
- De abdij is niet toegankelijk behalve tijdens de jaarlijkse opendeurdag op Pinkstermaandag.
- De St-Pieter en Paulusbasiliek maakte sinds 1902 deel uit van het klooster. De stijl van de basiliek is neogotisch. Het gewelf bleef vrijwel intact tijdens de vernielingen van 1914. Vanaf 1939 is de abdijkerk verheven tot basiliek.
- Aan de abdijpoort (ingang naast de kerk) kan je tijdens bepaalde uren abdijbier, likeur en diverse abdijwijnen aankopen waarvan een deel ten goede komt voor het levensonderhoud van de monniken. Meer info: www.abdijdendermonde.be
Grote Markt - Dendermonde
Op de Grote Markt van Dendermonde staan een aantal fraaie gebouwen die zeker je aandacht verdienen. Te beginnen met het stadhuis in een gotische stijl dat werd heropgebouwd na een felle brand. Oorspronkelijk was het stadhuis een lakenhalle uit de 14de eeuw. De lakenhalle is tijdens de renovatie omgebouwd tot een bezoekerscentrum. Daar kom je heel wat te weten over de geschiedenis van Dendermonde. Op de eerste verdieping is werk te zien van in Dendermonde geboren kunstschilders.
Belfort
Het Belfort, thans Unesco Werelderfgoed, was oorspronkelijk een hoektoren van de lakenhalle. Bij een uitbreiding tijdens de 15de eeuw kreeg het belfort de functie van stadhuis. De oude beiaard ging eveneens verloren tijdens de brand in 1914. Sinds 1975 is een nieuwe geïnstalleerd met 49 klokken. Om het kwartier wordt er een deuntje gespeeld op de beiaard dus je zal er zeker en vast van kunnen genieten!
Oude Vleeshuis
Helemaal aan de overzijde van het marktplein pronkt het achthoekige torentje van het oude Vleeshuis. Hier brachten eind 19de eeuw de slagers hun vleeswaren aan de man. Daarna kende het verschillende functies: hoofdwacht van garnizoenen, een muziekschool. Sinds de herinrichting van het gotische gebouw (1899) is er het Stedelijk Oudheidkundig Museum ondergebracht.
Hier moet je zijn om nader kennis te maken met de Ros Beiaardommegang. Behalve folklore wordt ook de geschiedenis van Dendermonde gaande van de prehistorie uit de doeken gedaan. Zo kan je er gaan kijken naar het geraamte van een mammoet die zowat 28000 jaar geleden nog rondliep op de markt. Meer info op de website.
Ros Beiaard - Dendermonde
Wie Dendermonde zegt, zegt natuurlijk het Ros Beiaard. Elke 10 jaar vindt er de Ros Beiaardommegang plaats, waarbij vier broers uit Dendermonde plaats nemen op het Ros in volledige ridderuitrusting. Het paard meet 4,85 meter en weegt zo’n 800 kg zonder de heemskinderen. Twaalf dragers (pijnders) torsen het paard tijdens de rondgang waarin de legende wordt uitgebeeld.
Standbeeld
- Er is ook een prachtig standbeeld van het Ros Beiaard in Dendermonde, dat vol beweeglijkheid en kracht op de rotonde, ingehuldigd werd in 1995.
- Het is van de hand van de Ieperse beeldhouwer Jan Desmarets. Het expressieve beeld van een steigerend paard met de 4 Heemskinderen op de rug weegt ongeveer anderhalve ton.
- Een ander beeld bevindt zich op de top van het justitiepaleis. Hier stond voorheen de burcht waar de vier heemskinderen naartoe vluchtten in de legende.
- Nog meer weten over het Ros Beiaard? www.rosbeiaard.be
Zelf Dendermonde verkennen? Download onze gratis stadswandeling Dendermonde, en verken de mooiste plekjes van de stad.
Donkmeer - Berlare
Donkmeer is al heel lang een populair dagjestoeristenplek. Overmere Donk heet de plaats in de volksmond. De meeste dagjestoeristen komen er voor een terrasje, om traditionele paling te eten of om zich op het meer te begeven met een waterfiets, een roei- of elektrisch bootje.
- Je kan er ook naar een klein dierenpark, de Eendenkooi of een wandeling maken op de paden rond het meer.
- In het museum Donkmeer kom je meer te weten over hoe dit gebied tot stand kwam! Er ontstond hier door een natuuringreep een gebied met veen, moeras en drassige weiden. Maar eigenlijk gaf vooral het turfsteken de aanleiding tot de grote waterplas. Met de turfwinning kwam op een natuurlijke wijze een gebied vrij waar landbouwgrond en een waterplas tot stand kwam.
Samenvloeiing Durme en Schelde - Hamme
Het is even buiten Hamme dat je op het jaagpad na een bocht de Durme en de Schelde ziet samenvloeien. Er staat een beeldhouwwerk met figuren uit het oeuvre van de in Hamme geboren auteur Filip De Pilecyn.
Kasteel D’Ursel - Hingene
De voornaamste bezienswaardigheid van Hingene is het Kasteel d’Ursel met het bijhorende domein. Dit kasteel, oorspronkelijk een versterkt, stenen huis, werd later een ‘maison de plaisance’. Het werd door de Italiaanse architect Servandoni omgetoverd tot een pareltje van puur classicisme, inclusief Italiaanse tierelantijntjes. Vooral het interieur draagt zijn stempel. Met de brede oprijlaan en omgeven door een prachtig park van 42 ha (ooit 300) en de slotgracht, straalt het okergele kasteel pure klasse uit.
Geschiedenis
- Van 1740 tot 1964 was het kasteel in het bezit van de familie d’Ursel. Bij gebrek aan de nodige financiële middelen moest de familie het noodgedwongen verkopen.
- Na de verkoop kreeg het kasteel een aantal vage bestemmingen maar dankzij de aankoop door de provincie Antwerpen in 1994 kon het gelukkig van het verval gered worden.
- In 2004 ging het grotendeels gerestaureerde kasteel open als culturele instelling, waar nu geregeld concerten, feesten en tentoonstellingen plaatsvinden.
Als het kasteel geopend is dan kan je de vele pronkkamers, salons en appartementen bewonderen. Ze zijn prachtig na een zorgvuldige restauratie. De entreehal, nu gebruikt als receptieruimte en concertzaal met plaats voor 130 personen, is indrukwekkend.
Ook zin gekregen om het kasteel te bezoeken? Op de website www.kasteeldursel.be kan je nog andere data zien waarop er activiteiten zijn en je zo als individuele bezoeker een deel van het kasteel kan bezoeken.
Kalkense meersen - Wichelen
Dit natuurgebied van ruim 800 hectare ligt aan de Schelde in Wichelen tussen de gemeenten Kalken, Uitbergen en Schellebelle. Vochtige graslanden wisselen elkaar hier af met grachten en slootjes ertussen gevlochten. Hier heet de Schelde eigenlijk de Zeeschelde, omdat er invloed is van de getijdenwerking.
Met de inplanting van pompen wordt ervoor gezorgd dat het waterpeil kunstmatig in bedwang wordt gehouden, soms met gevolgen voor de fauna en flora. Het Sigmaplan brengt echter opnieuw méér water waar nodig en herstelt hiermee de watervegetatie. Weidevogels komen daardoor terug en er worden steeds meer vissen gespot. Een wandeling hier is ideaal om even te onthaasten en te genieten van de rust en stilte op deze plek.
Ontdek hier onze uitgestippelde wandeling in de Kalkense meersen!
Het kasteel van Laarne
Het kasteel van Laarne is zonder twijfel het pronkstuk van de gemeente Laarne. Een korte geschiedenis:
- Ergens tussen de 11de en 13de eeuw werd op de huidige site van het Laarnse kasteel een aarden wal opgeworpen omgeven door een brede gracht, als een soort van versterking.
- In de loop van de 13de eeuw werd een eerste stenen gebouw neergezet, dat tijdens de 14de eeuw werd uitgebouwd tot een militaire versterking.
- Gedurende de 15de eeuw werd het kasteel geleidelijk omgevormd tot een “maison de plaisance”.
- Rond 1651 waren er verbouwingen en kreeg het kasteel in belangrijke mate het uitzicht dat je vandaag ziet. De omgeving links en rechts van de Kasteeldreef hoorde bij het “lusthof” dat de kasteelbewoners lieten aanleggen voor hun plezier en vermaak. Op die wat drogere hoger gelegen gronden konden zij op de mooie dagen gaan wandelen of met de koets rijden zonder hun edele voeten te bevuilen.
Het kasteel is alleen te bezoeken op zondagen tussen 1 mei en 30 sep, individueel of met gids, steeds stipt om 15u (rondleiding duurt 1u30). In juli en augustus ook op donderdag om 15u. Meer info op www.slotvanlaarne.be.
Paardenmelkerij Kattenheye - Laarne
Paardenmelk? Ja je leest het goed. Volgens de paardenmelkerij Kattenheye in Laarne is het melken van paarden een gebruik dat in West-Europa ontstond bij Russische steppevolkeren en nomaden. Paardenmelk zou bovendien erg bevorderlijk zijn voor zowel lichaam als geest.
Op de plaats waar nu de Paardenmelkerij Kattenheye gevestigd is, stond eerder al een hoeve waarschijnlijk gebouwd in de 14de eeuw. Wellicht werd er op de omliggende vruchtbare gronden al veel vroeger aan landbouw gedaan en dateert de naam ook uit die vroegere periode. De naam wordt verklaard als ‘een ophoging (kade) in een wilde heide’.
- De hoeve en het poortgebouw worden enigszins naar de achtergrond verdrongen door recent toegelaten nieuwbouw.
- De prachtige paarden en veulens die je ziet rondlopen zijn haflingers. Er worden op het domein verschillende activiteiten georganiseerd voor het hele gezin.
- In het winkeltje kan je melkproducten kopen zoals diepgevroren paardenmelk, paardenmelklikeur en zelfs cosmeticaproducten gemaak tvan de melk.
- Het winkeltje is open op zaterdagnamiddag (13 - 17u.), tijdens de week op maandag, woensdag en vrijdag van 14u30 tot 18u30.
- Meer info: www.paardenmelkerij.info en op www.domein-kattenheye.be.
Familiepark Harry Malter - Destelbergen
Harry Malter, afstammeling van een Duitse circusfamilie, is in 1978 gestopt met zijn circus in Vlaanderen. De dieren nam hij daarna mee naar Heusden, naast het Eendenmeer. Enkele daarvan werden plots ‘fotomodel’ of ‘acteur’ in commerciële video’s. Sedert 1992 heeft Harry Malter een familiepark geopend met dieren. Olifanten zijn er niet meer, maar wel nog exotische dieren als aapjes, een stekelvarken, een kameel, ... In combinatie met de vele speeltuigen is dit een mooie bestemming om samen met jongere kinderen te ontdekken.
Meer info: www.harrymalter.be.
Fort van Liezele – Puurs
Dit fort is één van de best bewaarde bouwwerken van de Antwerpse verdedigingsgordel. De bouw werd begonnen in 1908 en was amper klaar bij de eerste schermutselingen van de Eerste Wereldoorlog. In beide wereldoorlogen heeft het fort niet lang stand gehouden. Later kocht de gemeente Puurs het fort aan en gaf het een informatieve en recreatieve functie. Naast een rondwandeling langs de omwalling kun je in het fort ook een museum bezoeken en iets drinken in de cafetaria van de vissersvereniging (zie openingstijden). Enkele gangen zijn afgesloten en ingericht als vleermuizenreservaat.
Het Arboretum van Puurs
Dit moois ligt verborgen achter een onopvallende woning op Overheide 21. Het 2 ha grote domein is sinds 1999 eigendom van de gemeente Puurs. Je vindt er een unieke verzameling van een 500-tal soorten bomen, planten en struiken. Bovendien is het een gewaardeerde verblijfplaats voor tal van vogelsoorten, insecten en amfibieën.
- Het Arboretum is vrij te bezoeken op iedere tweede en vierde woensdag van de maand, telkens van 14 tot 17 uur.
- Iedere eerste zondag van de maand begint er om 14 uur een rondleiding.
- Meer informatie vind je op de website van de gemeente Puurs: www.puurs.be
Kasteel van Berlare
In 2008 kocht het gemeentebestuur het kasteel van Berlare. Het domein behoorde historisch aan de heer van Berlare. Het kasteeldomein gaat terug op een site met walgrachten, in oorsprong een hoeve, die toebehoorde aan de adellijke familie van Berlaere. In 1630 werd Diegoede Castro eigenaar. De familie richtte er later een kasteel op, dat echter in 1675 door Franse soldaten werd vernield. Het werd in het begin van de 18de eeuw heropgebouwd door de familie van der Meersche.
- Het volledig onderkelderde kasteel heeft een harmonisch karakter met symmetrische opbouw.
- Rechts van het kasteel zie je paardenstallen met zadelkamer en de verblijven van de paardenknechten; links de conciërgewoning.
- Tussen de paardenstallen en de vijver staat een serre, aangebouwd tegen de stallen en een langgerekt kippenhok met duiventoren, centraal bekroond door een opvallende duiventil in de vorm van een achthoekige dakruiter met spits.
- Typerend voor het kasteelpark zijn de slingerpaden en de reliëfverschillen. Het is heerlijk rondwandelen in het park en je even terug in de tijd wanen.
Praktische info
- Het kasteel en de bijgebouwen zijn niet toegankelijk voor publiek, het park wel.
- Het park is geopend van 8 tot 20 uur van april tot en met september;
- 8 tot 17.30 uur van oktober tot en met maart.
Steenbakkerijen in de Rupelstreek
De schoorstenen in deze streek maken deel uit van het landschap, ze staan stoms op de gekste plaatsen als herinnering aan een vroegere steenbakkerij. Steenbakkerijen waren namelijk alom aanwezig in de Rupelstreek vroeger. Je kan bijvoorbeeld een bezoek brengen aan de mooi gerestaureerde steenbakkerij ’t Geleeg, waar je in het museum meer te weten komt over deze ambacht. Een rondleiding moet je wel op voorhand aanvragen (groepsbezoeken, te boeken via Toerisme Rupelstreek), maar je kan er op elk moment vrij langs de gebouwen wandelen.